Tarihce

Daday'in tarihi M.O. 5000 yilina kadar gitmekte ve Miladi 1869 yilinda Fatih Sultan Mehmet zamanina rastlamaktadir.
Tarih oncesi caglar dahil, Kaska Turkleri, Etiler, Paflagonyalilar, Kimmerler, Lidyalilar, Persler, Yunanlilar, Rumlar, Romalilar, Bizanslilar, Araplar, Danismentler, Selcuklular, Candarogullari ve Osmanli donemlerinin bazen gozde bazen gozden uzak bir yerlesim yeri olan Daday, binlerce yillik bir maziye sahiptir.
    Daday adinin Turk- slam cagindan once Dadybra oldugunu,   M.S .6. yuzyilda yasayan Harekles'in ( Synekdemos ) adli eserinden ogreniyoruz. Dadybra kelimesinin orman yetismesine elverisli toprak anlamina geldigi de soylenmektedir. Dadybra diye hangi tarihten beri soylendigi tam olarak tesbit edilebilmis degildir.
    Daday'in merkezi ve cevresindeki Sorkun, Kuten, Honsalar, Siyahlar ve Cayirli koyleri Roma ve Bizans cagindan daha onceleri meskun yerlerdir. 
    Arkeolog ve tarihciler Daday'in bir yerlesim yeri olarak secilmesinin Kastamonu ile ayni anda birbirine cok yakin zamanlarda oldugu gorusundedirler. Verimli topraklari, islenebilir kayaliklari, bol ormanlari, gur su kaynaklari ve caylari goz onunde bulunduruldugunda, bu goruse hak vermemek ve baska turlu dusunebilmek de mumkun degildir.

Tarih Oncesi Caglar

    Bu devire ait yazili belgeler bulunamamistir. 1948 yilinda bir ilim heyeti tarafindan Kastamonu ve cevresinde yapilan satih arastirmalarinda Germec ve Golkoy'de ele gecen yontma tas devrine ait cakmaktasi el baltalari Kastamonu ve cevresinin Tarih Oncesi devrini M.O 50.000 lere kadar gerilere goturmektedir. 

Gasgas'lar (Kaska Turkleri) Donemi MO 2000-1300

    Kastamonu ile birlikte Daday ve cevresini ilk defa yerlesim yeri olarak secenlerin Gasgaslar diye yazili belgelere gecen Kaska Turkleri oldugunu goruyoruz.
    Kaska Turkleri,  Sumer'in son devirlerinde Mezopotomya'da oturmakta idiler. Cok iyi ata binen ve dogusen Kaska Turkleri, Etiler'in Anadolu'da hukum surdugu devirlerde Kizilirmak'in sol sahilinde, Daday'i hemen hemen tam ortasina alan Ilgaz Dagi ile  Karadeniz arasindaki sahayi isgal etmislerdir.
    Savasi cok seven Kaska Turkleri zaman zaman Etilere saldirmis, onlarin ulkesini bastan asagi istila ederek Nensa ( Nigde ) sehrine kadar dayanmislardi. M.O. ( 1400-1390 ) Senelerindeki Etilerin vaziyetini gosteren vesikalardan anlasilan bu duruma gore Kaskarlarin galibiyeti kisa surmus, Eti hukumdari Dubhalijas V olunce yerine gecen oglu Subbiluliuma Kaskalarla ciddi bir mucadeleye girmis, sonunda onlarin maglup etmeyi basarmistir. Fakat yenilgiyi kolay kolay kabul etmeyen Kaska Turkleri ile Etiler arasinda daha sonraki yillarda su savaslar olmustur;
1- Ishupitta harbi ( M.O.1349-1345 ),
2- Pala yollari harbi ( M.O.1345-1343 )
3- Timhuala ve Daggasta Harbi ( M.O 1337-1335 )
4- Kalasma Harbi ( M.O 1334-1329 )
    Bu harpler neticesinde Kaska Turklerinin elindeki topraklar bir muddet icin Eti hakimiyetine gecmistir.

Daday'da Etiler Donemi MO 1330-1200

    Kaska Turklerini yenen Mursil M.O 1330 yilinda oldu. Yerine, once ogullarindan Muvattala ve sonra Hattusil . gecti. Muvattalanin hukumdarligi sirasinda bolge goc dalgalarina maruz kaldi. M.O 1200 tarihlerinde bu gocler karsisinda eriyen Etiler, Kastamonu ve cevresini ( Bu Arada Daday'i ) Paflagonyalilara terk etmek zorunda kaldilar.

Paflagonyallar Donemi MO 1200-700

    Bolgeye Trakya'dan goc eden bu kavim hakkinda kesin bilgiler yoktur. Yunan sairi Homer, unlu eseri Ilyada'da, M.O 1180 yilinda olan turuva savasinda Paflagonya'lilarin Turuvalilara yardim ettigini yazmaktadir. En kuvvetli ihtimal ise Paflagonyalilarin Trak kavmine mensup bir Turk kabilesidir.

Kimmerler Donemi

    Ortalama 500 yil kadar Onasya'dan  gelen ve Etiler'in himayesi altinda Kucuk Asya'nin muhtelif yerlerine yayilmis Turk kabilelerinden Trak kavmine mensup Paflagonya'lilar M.O.V.yy. baslarinda Kimmer'lerin hakimiyeti altina girdiler.

Lidya Istilasi

    Lidya hukumdari Giges, Lidya'yi  zamanin en onemli ticaret merkezlerinden biri haline getirmistir. Karadeniz'e acilmak icin  Sinop'u sinirlari arasina almak istiyor, bu amacini gerceklestirmek icin de Kastamonu ve cevresini ve tabii bu arada Daday'i istila etmek istiyor.
    Kimmer'ler  ve  Traklar Paflagonya'yi merkez edindikten sonra cevrelerindekilerle savasa devam ettiler. M.O. 660 yilinda Kimmer'ler Lidya hukumdari Giges'e  yenildiler.

Iran Hakimiyeti

    Lidyalilarin egemenligi altindaki Paflagonya Iran ile sinir haline gelmisti. Krezus idaresindeki Lidyalilar  huzur ve refah icerisinde yasarlarken, birden M.O. 547 yilinda Iran'lilarin ( Perslerin ) saldirisina ugradilar ve yenildiler.

Osmanli Idaresi

    Fatih Sultan Mehmet  1460 yilinda  Candarogullari Beyligine son vererek Kastamonu ve cevresini Osmanli Devletine bagli bir sancak haline getirmistir.
    Daday, Osmanli Doneminde Candarogullari cagindaki onemini bir hayli  yitirmistir. Daday, 1284 Hicri yilina kadar Kastamonu'ya bagli  bir kadilik halinde idare edilmis, bu tarihten sonra ilce olmustur. Bir ara Sorkun ve Azdavay kadiliklarina'da ayrilan Daday'a  bir ara Eflani'nin de kadilik olarak bagli olduguna bazi kayitlarda rastlanmaktadir.

Mahalli Yemekler

Daday'in yemekleri hamur isi agirliklidir. Bunlari kisaca anlatacak olursak;

Etli Ekmek

Cekilmis et icersine sogan ve cesitli baharatlar katilir. Bunlar bir miktar su ile iyice karistirildiktan sonra oklava ile acilmis hamurun arasina serilir. Hamur ikiye katlanarak etler kapatilir. Yarim ay ceklini alan etli ekmek firinda veya sacta pisirilir. Sonra uzeri yaglanir, servis yapilir. Etli ekmek, mantar ekmegi, cokelek ve yogurt ekmekleri de yapilir.

Gozleme Ekmegi

Hamur mayalanmaya birakilir. Normal suresi gelince iki milim kalinliginda ( yaslagac ) denilen tahta uzerine acilir. Sac uzerinde her iki yani pisirilirken yaglanir, kizarincaya kadar pisirilir.

Cizleme Ekmegi

Hamur peltemsi bir sekilde su ile sivilastirilir. Kepce ile kizgin sacin uzerine dokulur. Kendiliginden dagilan hamurun kenarlari dantel gibi suslu bir sekil alir. Pismek uzere iken iki tarafi yaglanir.

Gatmer Ekmegi

Hamur yaslagacta acilir. Sipi ile yaglanir. Yuvarlak olan yufka goz karari ile dort tarafindan katlanir ve tekrar yuvarlanir, yaglanir. Kare sekli verilen ekmek oklagac denilen sopa ile saca birakilir. Pismek uzere iken her iki tarafi da bir defa da sacta yaglanir. Bislegec denilen ince ve duzgun bir tahta ile tepsiye alinir, servis yapilir.

Hamurlu Ekmegi

Koylerde en cok yapilan ve yenilen ekmektir. Un teknelerde maya ile yogrularak hamur sekline donusturulur. ki uc saat dolayinda uzeri ortulu olarak mayalanmaya birakilir. Buna ( gelme ) denir. Hamur geldikten sonra ortalama 200 gr agirliginda hamurlar bolunerek egsiren denilen demirlerle yaslagac uzerine cikarilir. Ortalama 25 cm capinda 1.5 cm kalinliginda acilir. Hamurun tamami bu sekilde bir bez uzerine serildikten sonra, pisirmeye baslanilir. Hamurlu ekmegi gunlerce bozulmadan kalabilir. Bayatlarindan tirit yapilir.

Tirit

Ekmekler lokma buyuklugunde bolunur. Bir tepsiye doldurulur. Genis bir tencere icersinde et suyu, patates, sogan, domates, kiyma, tuz, biber karistirilarak kaynatilir. Pistikten sonra ekmegin uzerine dokulur, bir muddet bekledikten sonra servis yapilir. Tirit bir de yogurt, sarimsak ve yumurta karisimi ile yapilir. Buna ( eksili tirit ) denir.

Kul Coregi

Hamur, icine sut, soda, tarhana, diger bazi maddelerle karistirilarak 1.5 kg dolayinda ekmek sekline getirilir. Cok kizgin olan toprak ocak uzerine yerlestirilir. Uzeri kizgin kulle ortulur. Pismeye birakilir. Ozellikle kis aylarinda misafirlere yaninda ayran ve tursu ile ikram edilir.

Burmali Corek

Hamur yufka seklinde ve biraz kalinca acilarak ici yaglanir. Ceviz, findik gibi cerezler dosenir, bir ucundan baslanarak bukmege, sopa sekli vermege calisilir. Yaglanmis tepsinin ortasina kivrilarak dosenir. Diger yufkalarda cevresine sarilarak tepsi doldurulur. Firinda pisirilir. Bu corekde uzun kis gecelerinde misafirlere ayran, tursu ve kompostolarla ikram edilir.

Banduma

Hamur yufka seklinde acilir. Sacta pisirilerek ( serme ) dedigimiz ekmek elde edilir. Ust uste yigilip ortalarindan kesilir. Yarim ay seklinde ki   sermeler 5-6 cm enliginde cetvel sekline getirilir. Bu sekle gelen sermeler 8-10 cm boylarinda kesilerek bir kenara yigilir. Bu sermeler once tavuk suyuna sonra kizarmis yaga batirilarak tepsiye duzgun bir sekilde siralanir. Her katin arasina tavuk eti ve ceviz dosenir. Tepsi dolduktan sonra hafif alevli koz uzerinde kizartilir.

Tarhana
Kisa hazirlik olarak sonbahar mevsiminde yapilir. Uzun sure hazirlanan eksimis yogurt, kendine has hos bir kokusu olan darakdali denilen ot ve un ile karistirilir. Tuzu ve diger malzemeleri katilir. Bir ay sureyle beklemeye birakilir. Sure dolduktan sonra bu olusumdan kisi sayisina gore bir parca alinarak sicak su icerisinde ezilir. Kaynamakta olan tenceredeki suyun icerisine karistirilarak dokulur. Pisirilir, bol miktarda kiyma katilir. Ramazanda her sofrada mutlaka tarhana corbasi bulunur.